మోక్షసన్యాస యోగము

సన్యాసస్య మహాబాహో

అర్జునుడన్నాడు:ఓ హృషీకేశా! కేశి సంహారా! సన్యాసం యొక్క తత్వాన్ని వేరువేరుగా తెలుసుకోవాలని కోరుతున్నాను.

కామ్యానాం కర్మణాం

శ్రీ భగవానుడన్నాడు :కామ్య కర్మలని వదిలి పెట్టడం సన్యాసమని ఋషులంటారు. అన్ని కర్మల ఫలాన్ని త్యజించడం త్యాగమని వివేకులు అంటారు.

త్యాజ్యం దోషవదిత్యేకే

దోషం కల కర్మలని వదలాలని కొందరు పండితులంటారు. యజ్ఞ దాన తపః కర్మలని వదలరాదని కొందరు అంటారు.

నిశ్చయం శృణు మే

భరత శ్రేష్టుడా! ఈ విషయంలో నా నిర్ణయాన్ని విను. పురుష వ్యాఘ్రమా! త్యాగం మూడు విధాలని చెప్ప బడుతుంది.

యజ్ఞదానతపఃకర్మ

యజ్ఞ దాన తపః కర్మలను మానరాదు. చేయవలసినదే. వివేకులను శుద్ధం చేసేది యజ్ఞ దాన తపస్సులే.

ఏతాన్యపి తు కర్మాణి

అర్జునా! ఈ కర్మలను కూడా సంగాన్ని, ఫలాన్ని వదిలి చెయ్యాలని నా నిశ్చితమైన ఉత్తమమైన అభిప్రాయం.

నియతస్య తు సంన్యాసః

నియత కర్మలను సన్యసించకూడదు. భ్రాంతితో వానిని సన్యసించడం తామసిక త్యాగం అనిపించుకుంటుంది.

దుఃఖమిత్యేవ యత్కర్మ

శరీరానికి కష్టం కలుగుతుందనే భయంతోనూ, బాధాకరమని కర్మని వదిలేస్తే అది రాజసిక త్యాగం అవుతుంది. దానివలన త్యాగఫలం లభించదు.

కార్యమిత్యేవ యత్కర్మ

కర్తవ్య బుద్ధితో సంగభావం, ఫలాపేక్ష వదిలి నియత కర్మని చేసినపుడు అది సాత్విక త్యాగం అవుతుందని నా అభిప్రాయం.

న ద్వేష్ట్యకుశలం కర్మ కుశలే

సత్వగుణంతో నిండిన మేధావి సంశయ రహితుడై ప్రతికూల కర్మని ద్వేషించడు.

న హి దేహభృతా శక్యం

దేహధారికి కర్మలన్నింటిని త్యజించడం సాధ్యం కాదు. కర్మ ఫలాన్ని త్యజించిన వాడే త్యాగి అనిపించుకుంటాడు.

అనిష్టమిష్టం మిశ్రం

కర్మ ఫలం దుష్టమైనవి, మంచివి, మిశ్రమమైనవి అని మూడు విధాలైన కర్మ ఫలాలు త్యాగులు కాని వారికి మరనణానంతరం లనభిస్తాయి. అవి సన్యాసులకి కొంచం కూడా రాదు.

పఞ్చైతాని మహాబాహో

ఓ మహానుభావా సాంఖ్య సిద్ధాంతంలో ఏ కర్మలైనా సరే సిద్ధించడానికి ఈఅయిదు కారణాలు కావాలని చెప్ప బడినాయి. వాటిని గురించి విను.

అధిష్ఠానం తథా కర్తా

అధిష్టానమైన శరీరం, కర్మ చేసే వాడు, వేర్వేరు ఇంద్రియాలు, కర్మేంద్రియాలు, ప్రారబ్ధం ఈ అయిదూ(సర్వ కర్మ సిద్ధికి కారణాలు)

శరీరవాఙ్మనోభిర్యత్కర్మ

మంచిది కాని, చెడ్డది కాని మానవుడు మనో వాక్కాయములతో ఏ కర్మ చేసినా దానికి ఈ అయిదు కారణమౌతాయి

తత్రైవం సతి కర్తారమాత్మానం

విషయం ఇలా ఉండగా, అపరిపక్వమైన బుద్ధితో కేవలం తానే కర్తననుకునే మూర్ఖుడు తెలివి తక్కువ తనం వలన సరిగా గ్రహించడు.

యస్య నాహంకృతో భావో

ఎవరిలో అహంకారం లేదో, ఎవరి బుద్ధి కర్మలో తగుల్కోదో, అతడు ఈ లోకులను చంపినా, చంపినవాడు కాదు. బంధనంలో చిక్కుకోడు.

జ్ఞానం జ్ఞేయం పరిజ్ఞాతా

జ్ఞానమూ, తెలుసుకోవలసిన విషయమూ, తెలుసుకునే వాడూ, ఈ మూడూ కర్మని ప్రేరేపించేవి. ఇంద్రియం, కర్మ, కర్మ చేసినవాడు, ఈ మూడూ కర్మని నిర్వహించేవి.

జ్ఞానం కర్మ చ కర్తా చ

జ్ఞానం, కర్మ, కర్త-ఈ మూడూ గుణ భేధాలని బట్టి మూడేసి విధాలని, గుణాలకు సంబంధించిన సౌఖ్యంలో చెప్పబడినది. అందులో ఉన్నదానిని విను.

సర్వభూతేషు యేనైకం

అన్ని ప్రాణులలోనూ నాశనం లేని ఒకే సత్తు ఉన్నదనీ, భిన్నమైన వాటిలో అది అవిభక్తంగా ఉన్నదనీ గ్రహించేది సాత్విక జ్ఞానమని తెలుసుకో.

పృథక్త్వేన తు యజ్జ్ఞానం

వేరు వేరు కనబడే రూపాలలో వేరువేరు జీవుళ్ళు ఉన్నారని గ్రహించేది రాజసిక జ్ఞానమని తెలుసుకో.

యత్తు కృత్స్నవదేకస్మిన్కార్యే

ఒక వస్తువే సర్వమూ అని, యుక్తికి విరుద్ధంగా, అసంబద్ధంగా, అల్పత్వంతో పట్టుకు కూర్చునేది తామసిక జ్ఞానమని అనబడుతుంది.

నియతం సఙ్గరహితమరాగద్వేషతః

సంగభావం లేక, ఫలం మీద ఆశ లేక, రాగ ద్వేషాలు లేక చేసిన నిత్య కర్మ సాత్విక కర్మ.

యత్తు కామేప్సునా కర్మ

కోరికతో అహంకారంతో బహు శ్రమతో చేసే కర్మ రాజసిక కర్మ.

అనుబన్ధం క్షయం

బంధనంలో ఇరికించేది, నాశనాన్ని హింసని కలుగచేసేది శక్తి సామర్ధ్యాలు లెక్కించకుండా చేసేది, మోహంతో ఆరంభించబడినదీ అయిన కర్మ తామసిక కర్మ అని చెప్ప బడుతుంది.

ముక్తసఙ్గోఽనహంవాదీ

సంగభావం నుండి ముక్తుడైన వాడు, అహంకారం లేని వాడు, పట్టుదల ఉత్సాహం ఉన్నవాడు, జయాపజయాల వలన చలించని వాడు అయిన కర్త సాత్వికుడని చెప్పబడతాడు.

రాగీ కర్మఫలప్రేప్సుర్లుబ్ధో

రాగంతో కూడి ఫలం కోరుతూ, పిసినిగొట్టు తనమూ, హింసా స్వభావం కలిగి, అశుచి అయి, సుఖదుఃఖాలకు లోనయ్యే కర్త --రాజసికుడని చెప్ప బడుతుంది.

అయుక్తః ప్రాకృతః

ఎలాటి నిగ్రహం లేని వాడు, పామరుడు, సంకుచిత స్వభావం కలవాడు, మొండివాడు, మోసగాడు బద్ధకస్తుడు, విషాదంలో ఉండి ప్రతి దానికి కాలయాపన చేసే కర్త, తామసికుడని చెప్ప బడతాడు.

బుద్ధేర్భేదం ధృతేశ్చైవ

ధనంజయా! గుణాలనిబట్టి మూడేసి విధాలుగా ఉండే బుద్ధినీ, ధృతినీ గురించి వేరువేరుగా, పూర్తిగా చెబుతాను విను.

ప్రవృత్తిం చ నివృత్తిం

అర్జునా! ప్రవృత్తి-నివృత్తులు, కార్యాకార్యాలు, భయాభయాలు, బంధ మోక్షాలు---వీటిని వివరంగా చెబుతాను విను.

యయా ధర్మమధర్మం

పార్ధా! ధర్మాధర్మాలని, కార్యాకార్యాలని సరిగా నిర్ణయించ లేని బుద్ధి రాజసికమైనది.

అధర్మం ధర్మమితి

అజ్ఞానంతో కప్పబడి అధర్మాన్ని ధర్మంగా, అన్ని విషయాలను విపరీతంగా ఎంచే బుద్ధి తామసిక మైనది.

ధృత్యా యయా ధారయతే

చలించని యోగంలో మనస్సు, ప్రాణ, ఇంద్రియాల చేష్టలను నిగ్రహించి ఉంచే ధృతి సాత్విక మైనది.

యయా తు ధర్మకామార్థాన్ధృత్యా

అర్జునా! ఏ పట్టుదల ధర్మ కామార్ధాలనే లౌకిక పురుషార్ధాలని మమకారంతో, ఫలాశతో నిలబెట్టి ఉంచుతుందో అది రాజసిక ధృతి.

యయా స్వప్నం భయం

పార్ధా! మూర్ఖుడు ఏ ధృతితో స్వప్నాలనీ, భయాన్నీ, శోకాన్నీ, విషాదాన్నీ, మదాన్నీ వదలకుండా పట్టుకుంటాడో అది తామసికము అయిన పట్టుదల.

సుఖం త్విదానీం త్రివిధం

భరతశ్రేష్టుడా! అభ్యాసం వలన దేనిలో మానవుడు దుఃఖాన్ని అంతమొందించి సుఖపడ కలుగుతాడో ఆ మూడు విధాలైన సుఖాలని గురించి విను.

యత్తదగ్రే విషమివ

ఏ సుఖమైతే మొదట విషంగా తోచి, చివరకు ఏది అమృతమౌతుందో, ఏది శాంతించిన బుద్ధి వలన లభిస్తుందో అది సాత్విక సుఖం.

విషయేన్ద్రియ సంయోగాద్యత్తదగ్రేఽమృతోపమమ్

విషయాలు ఇంద్రియాలు సంయోగం వలన మొదట అమృతప్రాయంగా ఉండి, చివరికి విషంలా తయారయ్యేది రాజసిక సుఖం.

బ్రాహ్మణక్షత్రియవిశాం

పరంతపా! బ్రాహ్మణ , క్షత్రియ, వైశ్య, శూద్రుల కర్మలు వాళ్ళ స్వభావం నుండి జనించిన లక్షణలను బట్టి విభజింప పడినాయి.

యదగ్రే చానుబన్ధే చ సుఖం

నిద్ర, బద్ధకం, ఏమరుపాటుల నుండి జనించి ముందు నుండి చివరకు భ్రాంతిలో పడేసి ఉంచే సుఖం తామసికం.

న తదస్తి పృథివ్యాం

భూమిపైనగాని, స్వర్గంలోని దేవతలలో కాని ప్రకృతి వలన పుట్టిన ఈ మూడు గుణాల నుండి విడిపడి ఉన్నప్రాణి ఏదీ లేదు.

శమో దమస్తపః శౌచం

శమము, దమము, తపస్సు, శౌచము, ఓర్మి, ఋజుత్వము, జ్ఞాన విజ్ఞానాలు, ఆస్థిక భావము---ఇవి బ్రాహ్మణులకు స్వభావ సిద్ధమైన కర్మలు.

శౌర్యం తేజో ధృతిర్దాక్ష్యం

శౌర్యం, తేజం, పట్టుదల, సమర్ధత, యుద్ధంలో వెన్ను చూపక పోవడం, దానగుణం, ఈశ్వర లక్షణం---ఇవి స్వభావ సిద్ధమైన క్షత్రియ కర్మలు.

కృషిగౌరక్ష్యవాణిజ్యం

వ్యవసాయం, గోసంరక్షణ, వాణిజ్యం స్వభావ సిద్ధమైన వైశ్య కర్మలు. పరిచర్య భావంతో కూడినవి శూద్రులకు స్వభావ సిద్ధమైన కర్మలు.

స్వే స్వే కర్మణ్యభిరతః

తన తన కర్మలలోనిమజ్ఞుడైన మానవుడు , తన కర్మలో నిరతుడైన వాడు సిద్ధిని ఎలా పొందుతాడో చెబుతాను విను.

యతః ప్రవృత్తిర్భూతానాం

ఎవరినుండి జీవుళ్ళు పుట్టుకొస్తారో, ఎవరి వలన ఇది యావత్తు వ్యాపించబడి ఉన్నదో ఆయన్ని తన కర్మ చేత ఆరాధించే మానవుడు సిద్ధిని పొందుతాడు.

శ్రేయాన్స్వధర్మో విగుణః

బాగా అనుష్టించిన పరధర్మంకన్నా, హీనమైన స్వధర్మం మేలు. స్వభావం చేత ప్రేరేపించబడిన కర్మని చేయడం వలన పాపాన్ని పొందడు.

సహజం కర్మ కౌన్తేయ

కౌంతేయా! సహజమైన కర్మ దోషంతో కూడినను వదలరాదు. పొగ చేత కప్పబడిన అగ్ని లాగా అన్ని కర్మలూ దోషంతోనే మొదలౌతాయి.

 అసక్తబుద్ధిః సర్వత్ర

సర్వత్రా దేనికీ తగుల్కొనని బుద్ధితో, మనస్సుని జయించి, కోరికలలు వదిలి సన్యసించడం ద్వారా కర్మల నుండి విడుదల పొందే ఉత్తమోత్తమమైన స్థితిని పొందుతాడు.

సిద్ధిం ప్రాప్తో యథా బ్రహ్మ

నైష్కర్మ్య సిద్ధిని పొందిన వాడు బ్రహ్మ పదార్ధాన్ని ఎలా చేరుకుంటాడో క్లుపంగా చెబుతాను విను. అర్జునా ఇది పరమమైన జ్ఞానాభ్యాసం.

బుద్ధ్యా విశుద్ధ్యా యుక్తో

విశుద్ధమైన బుద్ధితో కూడుకొని, పట్టుదలతో మనస్సుని నియమించి, శబ్ధాది విషయాలని త్యజించి, రాగద్వేషాలను వదిలి,

వివిక్తసేవీ లఘ్వాశీ

ఏకాంత ప్రదేశంలో వసిస్తూ, ఆహారాన్ని స్వల్పంగా మాత్రమే స్వీకరిస్తూ, మనోవాక్కాయాలను నియత్రిస్తూ, నిత్యమూ ధ్యాన యోగంలో నిమజ్ఞుడై వైరాగ్యంలో నిలిచి,

అహంకారం బలం దర్పం

అహంకారాన్ని, బల దర్పాన్ని, కామ క్రోధాలను, పరిగ్రహ బుద్ధిని వదిలి, మమకారాన్ని త్యజించి, శాంతుడై బ్రహ్మ స్వరూపుడు అవడానికి అర్హుడౌతాడు.

బ్రహ్మభూతః ప్రసన్నాత్మా

బ్రహ్మ భూతుడై ప్రసన్న చిత్తుడైన వాడు దేనికీ శోకించడు. దేనినీ కోరడు. ప్రాణులందరి యందు సమభావం కలిగి నాయందు పరమ భక్తిని పొందుతాడు.

భక్త్యా మామభిజానాతి

భక్తి ద్వారా నేనెవరినో, ఎలాంటి వాడినో నా పూర్తి తత్వాన్ని గుర్తెరుగుతాడు. నా తత్వాన్ని గ్రహించినందు వలన తరవాత నాలోనే ప్రవేసిస్తాడు.

సర్వకర్మాణ్యపి సదా

అన్ని కర్మలను సదా చేస్తూనే, నన్ను శరణు పొందిన వాడు నా అనుగ్రహం వలన శాశ్వతమైన అవ్యయమైన పదాన్ని పొందుతాడు.

చేతసా సర్వకర్మాణి మయి

(అర్జునా)మానసికంగా కర్మలన్నింటినీ నాకు సమర్పించి నన్నే గమ్యంగా పెట్టుకొని జ్ఞాన యోగాన్ని ఆశ్రయించి నన్ను నీ చిత్తంలో నిలుపుకో.

మచ్చిత్తః సర్వదుర్గాణి

మనస్సు నాలో ఉంచితే నా అనుగ్రహం వలన అన్ని అడ్డంకులనూ దాటుతావు. అహమ్కారం వలన వినక పోయావా నశిస్తావు.

యదహంకారమాశ్రిత్య

అహంకారంతో యుద్ధం చేయనని నిర్ణయించుకున్నా, నీ యీ ప్రయత్నం దండుగ అవుతుంది. నీ స్వభావమే నిన్ను యుద్ధంలో నియోగిస్తుంది.

స్వభావజేన కౌన్తేయ

అర్జునా! నీ స్వభావ సిద్ధమైన కర్మలకు నీవు బద్ధుడివి. భ్రంతి వలన కర్మ చేయడానికి ఇష్ట పడకపోయినా తప్పని సరిగా చేసి తీరుతావు.

ఈశ్వరః సర్వభూతానాం

అర్జునా! ఈశ్వరుడు ప్రాణులందరి హృదయాలలోను కూర్చుని, యంత్రం ఉన్న(బొమ్మల వలె)జీవుళ్ళని మాయచేత త్రిప్పుతూ ఉన్నాడు.

తమేవ శరణం గచ్ఛ

అన్ని విధాల ఆయన్నేశరణు పొందు. ఆయన అనుగ్రహం వలన పరమ శాంతిని శాశ్వతమైన స్థానాన్ని పొందుతావు.

ఇతి తే జ్ఞానమాఖ్యాతం

ఈ వధంగా నీకు అతి రహస్యమైన జ్ఞానం చెప్పాను. దానిని క్షున్నంగా విమర్శించి తెలుసుకొని, నీకు ఎలా ఇష్టమైతే అలా చెయ్యి.

సర్వగుహ్యతమం భూయః

అన్నిటికన్నా ఎక్కువైన రహస్యాన్ని మళ్ళీ నాపరమ వాక్కు ద్వారా విను. నాకు చాలా ఇష్టమైన వాడివని నీ హితంకోరి చెబుతున్నాను.

మన్మనా భవ మద్భక్తో

మనస్సు నాలో ఉంచు, నా భక్తుడివికా నన్ను ఆరాధించు. నాకు నమస్కరించు నన్నే పొందుతావూ. ఇది సత్యం. నీవు నాకు ప్రియుడివి. నీకు ప్రతిజ్ఞ చేసి చెబుతున్నాను.

సర్వధర్మాన్పరిత్యజ్య

అన్ని ధర్మాలను పరిత్యజించి నన్ను మాత్రమే శరణూ పొందు. అన్ని పాపాలనుండి నీకు నేను మోక్షమిస్తాను. విచారించకు.

ఇదం తే నాతపస్కాయ

ఈ జ్ఞానాన్ని తపస్సు చేయని వానికి, భక్తుడు కాని వానికి, నన్ను ద్వేషించే వానికీ , ఏసందభంలోనూ చెప్ప కూడదు.

య ఇదం పరమం గుహ్యం

పరమ రహస్యమైన ఈ జ్ఞానాన్ని నా భక్తులకు చెప్పిన వాడు , నాలో పరమమైన భక్తిని పొంది నన్నే చేరతాడు. ఇందులో అనుమానము లేదు.

న చ తస్మాన్మనుష్యేషు

మనుష్యులందరిలో అతడికన్నా నాకు ప్రియమైన పని చేసేవాళ్ళు లేరు, అతడికన్నా నాకు బాగా ఇష్టులుండరు.

అధ్యేష్యతే చ య ఇమం

ధార్మికమైన మన ఈ సంవాదాన్ని జ్ఞాన యజ్ఞంద్వారా ఎవరు అధ్యయనం చేస్తారో వారికి దాని వలన నేను ఇష్టుడిని ఔతాను.

శ్రద్ధావాననసూయశ్చ

అసూయ లేకుండా శ్రద్ధతో (ఈ గీతను)వినినప్పటికీ ఆ మానవుడు ముక్తుడై పుణ్యాత్ములకు లభించే శుభలోకాలని పొందుతాడు.

కచ్చిదేతచ్ఛ్రుతం పార్థ

అర్జునా! నా ఈ మాతటలను(గీత)ఏకాగ్ర చిత్తంతో విన్నావా?ధనంజయా! నీ అజ్ఞానం నశించిందా.

నష్టో మోహః స్మృతిర్లబ్ధా

అర్జునుడన్నాడు:అచ్యుతా! నీ అనుగ్రహం వలన నాకు మోహం నశించింది. స్మృతి లభించింది. సందేహాలు తీరాయి. నీవు చెప్పినట్లు చేస్తాను.

ఇత్యహం వాసుదేవస్య పార్థస్య

సంజయుడు ఇలా పలికాడు:- ఇలా వాసుదేవునికీ, మహాత్ముడైన అర్జునుడికీ మధ్య, పులకరింతలు పుట్టించే విధంగా జరిగిన అద్భుతమైన సంవాదాన్ని నేను విన్నాను.

వ్యాసప్రసాదాచ్ఛ్రుతవానేతద్గుహ్యమహం

పరమ రహస్యమైన ఈ యోగాన్ని, సాక్షాత్తు యోగేశ్వరుడైన కృష్ణుడే స్వయంగా చెబుతూ ఉండగా వ్యాస మహర్షి అనుగ్రహం వలన నేను వినగలిగాను.

రాజన్సంస్మృత్య సంస్మృత్య

రాజా! కృష్ణార్జునుల ఈ అద్భుతమైన పవిత్రమైన సంవాదాన్ని తలచుకొని తలచుకొని క్షణ క్షణం ఆనందంతో పొంగిపోతున్నాను.

తచ్చ సంస్మృత్య సంస్మృత్య

రాజా హరియొక్క ఆ అద్భుతమైన రూపాన్ని తలచుకొని తలచుకొని నాకు అమితమైన విస్మయం కలుగుతోంది. మళ్ళీమళ్ళీ ఆనందం కలుగుతుంది.

యత్ర యోగేశ్వరః కృష్ణో యత్ర

యోగేశ్వరుడైన కృష్ణుడూ ధనుర్ధారి అయిన అర్జునుడు ఎక్కడ ఉంటారో అక్కడ, సంపద, గొప్పతనం, విజయం, స్థిరమైన నీతి ఉంటాయని నానిశ్చయం.

ఓం తత్సదితి శ్రీమద్భగవద్గీతాసూపనిషత్సు